Moğollar

Moğolların anayurdu, Mançurya’nın batısı, Büyük Kingan ve Yablonoy Dağları arasıdır. Avcılık ve toplayıcılıkla geçinen ilkel kültürlü bir orman kavmidir. Miladdan önceki asırlarda Türklerle temasa başlamışlardır. Bir kısmı Türkleşmiş ve bu suretle Türklerde mongolidlik (Siyah saç ve siyah göz, çıkık elmacık kemikleri, fazla çekik göz, sarımsı ten) başlamıştır. Türk kültürünün bütün unsurlarını benimseyip almışlardır. Boy beylerini Türklerden seçmişlerdir. Çok az olmakla beraber Türklerden de Moğollaşan (Türkçeyi unutup Moğolca konuşanlar) vardır. Bununla beraber Türkler, bütün Moğolları temsil edememişler (kendilerine benzetememişler) ve ilkel Moğol kabileleri, orman ve sonra bozkır avcıları olarak, kendi kültürlerini devam ettirmişlerdir.

Moğol ve Türk kültürleri arasında bazı farklar derindir. Mesel Moğollar domuz besledikleri ve yedikleri halde, İslam’dan önceki Türkler de domuz beslemez ve yemezlerdi. Türklerde bakirelik geçerli olduğu halde Moğollarda böyle bir adet yoktur. Moğollarda evin kadınlarını misafirine ikram âdetine, hiçbir eski Türk kabilesinde tesadüf edilmemiştir. Türklerin madencilikteki üstünlüklerine Moğollarda rastlanmaz. Eski Türkler de, yukarıda açıklanan iklim şartlarının gerektirdiği sert tabiatlı bir toplumdu. Fakat siyasi icabı olmaksızın zulüm ve kıyım görülmez. Moğollarda görülen adeta zevk için kan dökmek adeti Türklerde yoktur. Nihayet en mühim gösterge şudur: Türkler, Gök Tanrı dininden oldukları halde, Moğollar şaman idiler.

Adeta Türklerin kültür dairelerine alıp tarih sahnesine çıkardıkları Moğollar, Büyük Türk Hakanlığında yaşayan, zaman zaman yönetime katılan bir kardeş kavim olmuşlardır. Ana yurtları, bugünkü Moğolistan değildi. Bugünkü Moğolistan, tamamen bir Türk ülkesi idi. 940 yılında doğudan gelen Moğollar, bu tarihten 100 yıl önce büyük kitleler halinde bugünkü Moğolistan’ı terk eden Türklerden geri kalanların büyük kısmını da Türkistan’a sürdüler. Ülke Moğollaştı, Moğolistan oldu ve pek az Türk kaldı. Bu tarihten sonra Kin Hanedanını kurarak Kuzey Çine hâkim oldular fakat Çinlileştiler. Denebilir ki Moğol adını cihan tarihi çapında ortaya çıkaran Cengiz’dir. Nihayet Moğolcanın, bilhassa kültür terimleri başta olmak üzere binlerce Türkçe kelimeyle dolu olduğunu söylemek gerekir. Türkçede Moğolca kelime ise pek azdır (kurultay, ulus gibi).