Dünyanın en büyük teleskobu E-ELT

“Merhaba Space’e hoşgeldiniz. Şili’de, Atacama Çölü’ndeyiz. Buranın temiz ve kurak havası, gök bilimcilerin ilgisini şimdiden çekmiş durumda. Avrupalı bilim adamları dünyanın en büyük optik kızılötesi teleskobunu inşa etmek için burayı seçti.

Geçen ay evrende neler oldu?

Avrupa Uzay Ajansı’nın Merkür gezegenine yapacağı BepiColombo yolculuğu 2016 yılında gerçekleşecek. İtalya’da üretilen uzay mekiğinin ısı ve titreşim testleri, Hollanda’da yapılıyor..

Polonya, Almanya ve Portekiz’den gelen ekipler, Mars’ın yüzeyine farklı bir iniş gerçekleştirebilmek için, dört pervaneli bir hava aracı tasarladı.

Uzaydaki kara delikleri araştırma önerisi, Avrupa Uzay Ajansı tarafından kabul edildi. Athena adlı teleskop, yer çekiminin emdiği nesneleri gözlemleyecek.

‘‘Asıl konumuza geri dönelim. Bu devasa teleskobu inşa etmenin ilk aşaması, bu tepenin üstünü patlatmak olacak.’‘

Şili’de bulunan Atacama Çölü’nün bu bölgesi su, bitki ve hayvan gibi hiçbir canlı belirtisi olmaması ile ünlü… Kısaca burası E-ELT, yani ‘Avrupa’nın En Büyük Teleskobu’ nu yapmak için ideal bir bölge.

Rob Ivison, Bilim Araştırmaları Başkanı, Avrupa Uzay Gözlemevi:
“İnşa ettiğimiz yapının kısa kalmasını önleyecek altyapıyı oluşturmak için dağın tepesini patlatacağız.’‘

Roberto Tamai, E-ELT Program Müdürü, Avrupa Uzay Gözlemevi: “Yirmi beş kilometre öteden çok küçük bir duman gibi görülebilir. Ancak 5 bin metre küplük kayalık bir alanı patlatıyoruz. Bu da 11 bin tonluk kayanın havaya uçtuğu anlamına gelir.’‘

Bahsettiğimiz bu kayalık alan Cerro Armazones Tepesi’nin üst kısımları… Yakın zamanda bu 3 bin metrelik tepenin üstünde 150 metre çaplı bir düzlük oluşacak.

Devasa E-ELT teleskobunu Avrupa Güney Gözlemevi inşa ediyor. Bir futbol stadyumu kadar yüksek olacak olan teleskobun üzerinde, 39 metrelik büyük bir ayna yer alacak.

Roberto Tamai, E-ELT Program Müdürü, Avrupa Uzay Gözlemevi:
“İnşa etmek ve bilim için yararlı hale getirmek. Benim görevim bu şekilde.’‘

‘‘Uçsuz bucaksız bir alanın ortasındayız. Buraya yol, dağın tepesine de bina inşa etmemiz gerekiyor. Şimdi işin yok bir de bununla uğraş. Teleskop için gerekli her şeyi oluşturmamız gerekiyor.’‘

“Bu parçaları üretmek çok zor. Avrupa ya da herhangi bir yerden taşınması da çok güç. Kamyonlar dolusu malzemeyi, güneşin altındaki bu kupkuru ve radyasyonlu ortama getirmek ve dağın tepesinde bunları birleştirmek çok zor.’‘

Burası çok uzak ve ulaşması çok güç bir yer. Ayrıca buranın manzarası Dünya’dan çok Mars’ı andırıyor. Peki Avrupa Güney Gözlemevi, yeni devasa teleskobunu inşa etmek için neden burayı seçti?

Rob Ivison, Bilim Araştırmaları Başkanı, Avrupa Uzay Gözlemevi:
“Hangi dağın manzarası en açık havaya sahip, hangi bölgede bulutlu gün sayısı en az ve parlak yıldızlar nerede daha fazla diye uzun bir araştırma yaptık. Burasının en uygun yer olduğunu tespit ettik. Bu sebeple teleskobu buraya inşa etmeye karar verdik.’‘

E-ELT teleskobu, yirmi beş kilometre uzaklıktaki Avrupa Güney Gözlemevi’ne ait Paranal Gözlemevi’nden kontrol ediliyor. James Bond, Quantum of Solace filminde görülen çöl sahnesi de burada çekilmiş. Sessiz bir günün ardından güneş batmak üzere… Büyük teleskop ufka doğru açılıyor. Gök bilimcilerin çalışma zamanı geldi…

Valentin Ivanov, Gök Bilimci, Avrupa Uzay Gözlemevi:
“Paranal Gözlemevi’nin kontrol odasındayız. Teleskobun çalıştırıldığı yer burası.’‘

Gök bilimciler burada, Avrupalı bilim adamları için her gün veri topluyor. Güneş sisteminde bulunan çok uzak galaksiler ve gezegenler burada gözlemleniyor.

Büyük teleskop VLT çok iyi çalışıyor, ancak yeni inşa edilen devasa E-ELT teleskobu, oyunun kurallarını tamamıyla değiştirecek.

Valentin D Ivanov, Gök Bilimci, Avrupa Uzay Gözlemevi: “Uzayda çok güçlükle belirleyebildiğimiz yıldızlar var ve bunlardan hiçbir tepkime alamadık. E-ELT teleskobuyla, daha önceden yapamadığımız bütün gözlemleri gerçekleştirebileceğiz. Bu çok heyecan verici.’‘

Peki E-ELT’in, dünyadaki diğer büyük teleskoplardan farkı nedir?
Avrupa Uzay Ajansı ve NASA’nın Hubble teleskopları uzayın derinliklerini kesintisiz olarak gözlemleyebiliyor.

JWST teleskobu gibi yeryüzünden göremediğimiz dalga boylarını kaydedebiliyor. Bunun yanında E-ELT daha fazla ışık topluyor ve bu sebeple daha keskin detaylara sahip.

Stephane Brillant, Gök Bilimci, Avrupa Uzay Gözlemevi: ‘‘Termal kızılötesi görüntüler için uzayın belirli bölgeleri çok önemlidir. Ayrıca uzay, morötesi ışıkları gözlemlemek için çok elverişlidir. Ancak yeryüzünde yüksek çözünürlükte gözlem yapabildiğimiz alanlar var. Farklı alanlarda farklı yöntemler kullanıyoruz. Bu teknikler birbirlerini tamamlayan bir yapıya sahip.’‘

Ewine van Dishoek, Gök Bilimci, Profesör, Leiden Üniversitesi: “Birçok gök bilimci, uzay ve yeryüzü gözlem tekniklerini birleştiriyorlar. Çalışmaları şu anda da bu şekilde. Hubble Uzay Teleskobu sayesinde çok belirsiz nesneleri dahi bulabiliyor. Daha sonra da VLT denen büyük teleskopla tepkimeleri ölçüyoruz.’‘

Gök bilimcilerin gözlemlediği bazı belirsiz cisimler, aslında diğer yıldızların yörüngesinde dolaşan gezegenler oluyor. Güneş sistemi dışındaki bu sönük yıldızlar, E-ELT teleskobunun asıl gözlem konusu olacak.

Ewine van Dishoek, Gök Bilimci, Profesör, Leiden Üniversitesi: “Son beş sene içerisinde astronominin en büyük gelişimi, Samanyolu galaksisi dışındaki bu çok farklı gezegenleri bulmak oldu. Şu anda bu gezegenlerin Dünya, Mars, Venüs ya da Jüpiterden daha farklı olduğunu biliyoruz. E-ELT teleskobu, bahsi geçen bu belirsiz gezegenleri daha ayrıntılı şekilde inceleyecek. Elimizde bazı ipucular var ancak E-ELT’in yapımı bitince, bu gezegenlerin nasıl bir atmosfere ve hangi elementlere sahip olduğu tesbit edilebilecek.’‘

Rob Ivison, Bilim Araştırmaları Başkanı, Avrupa Uzay Gözlemevi:
“Diğer yıldızların yörüngesinde dolaşan gezegenleri ilk kez gözlemleyecek ve oralarda hayat olup olmadığını öğrenebileceğiz. Evrende yalnız olmadığımızı bilmek, sanırım tüm hayatımızı değiştirecek.’‘

Hiçbir yaşam belirtisi olmayan Atacama Çölü’nde, uzayda bulunan diğer yaşamları arama arzusunu, şimdi E-ELT teleskobu da gidermeye çalışacak.

euronews